Op 7 december viert men wereldwijd World Kamishibai Day. Op de website van IKAJA, the International Kamishibai Association of Japan staat te lezen: “On this day we wish for peace on Earth as we share kamishibai together. Join people who love kamishibai by performing it throughout Japan and the world! Let us spread the joy of kyokan, the sharing of feelings to live life together.”
Wat is Kamishibai? Heel kort gezegd: verteltheater. Het komt oorspronkelijk uit Japan, waar het voorgangers had als beeldrollen, waarbij priesters een verhaal vertelden en de beelden zich ontrolden en de uit Nederland overgewaaide toverlantaarns, maar ook papieren poppetjes op stokjes in mini-theatertjes. Van grote invloed was ook de stomme fim, waar vertellers gezeten aan de linkerkant van het scherm het verhaal vertelden, dialogen weergaven, commentaar gaven en geluidseffecten maakten.
In het boek “Aan de slag met kamishibai” van Inge Umans kun je lezen: “(…) dynamische tekeningen op papier. In het begin stond de tekst nog niet op de achterkant van de tekeningen. De verteller vertelde en zong het verhaal in interactie met zijn publiek. Eerst werd de vertelkast aan een stok over de schouders meegedragen. Later, toen de fiets ingeburgerd raakte, monteerden vertellers het theater achter op hun fiets.” De vertellers verkochten eerst snoep aan de kinderen die afkwamen op zijn strategisch geplaatste theatertje en daarna begon het vertellen. Voor elk wat wils: actie- en avonturenverhalen, melodrama en stripverhalen (manga). Door de opkomst van de tv verdwenen de kamishibaivertellers uit het straatbeeld. Overigens werd de tv in de begintijd ‘denki kamishibai’ genoemd: electrische kamishibai.
Tegenwoordig is de kamishibai weer in opkomst, op (kamishibai) vertelfestivals en ook in het onderwijs. Speciaal voor het onderwijs is het Engelstalige boek “The Kamishibai classroom, engaging multiple literacies through the art of ‘Paper Theater’ ” door Tara M. McGowan. Ik heb het via Amazon.nl besteld en had het binnen een week in huis. In The kamishibao classroom vind je naast de geschiedenis over het ontstaan meer over: hoe kun je het gebruiken om het schrijfproces te doceren, participatieve kamishibai door te spelen met taal, verhaal opbouw met een brug naar het schrijfproces, vakoverstijgend gebruik van kamishibai. McGowan zegt in de conclusie van haar boek: de specifieke kenmerken van kamishibai maken het voor leerlingen mogelijk om visueel perspectief en verhaalstructuur concreet en tastbaar te maken.
Inge Umans geeft in haar praktische boek ‘Aan de slag met kamishibai‘ aan hoe je een verhaal kiest, hoe je je voorbereidt, hoe je de vertelkast gebruikt en bij 15 verhalen geeft ze aan hoe je die kunt vertellen en wat je er nog meer omheen kunt doen, met achtergrondverhalen en -literatuur. Je kunt de kamishibaiverhalen volgens Inge aan iedereen vertellen:
- peuters in een kinderdagverblijf
- kleuters
- leerlingen in het PO
- leerlingenin het VO
- volwassenen in het NT2 onderwijs
- Ik voeg er nog aan toe: al het MVT onderwijs
- ouderen, al dan niet in een tehuis
Inge gebruikte de kamishibai bijvoorbeeld bij haar alfa’s tussen de 12 en 18 jaar om hen te laten ervaren hoe een verhaal opgebouwd is, met een begin, middenstuk en einde. Hiermee leerden ze hoe ze hun eigen verhaal konden overbrengen en ze kregen meer zelfvertrouwen om te praten.
Je kunt onder andere bij de Vlaamse uitgeverij De Eenhoorn veel kamishibai verhalen aanschaffen. Die geven ook het boek van Inge Umans uit. Je kunt het gewoon bij je lokale boekhandel laten bezorgen, zonder extra kosten.
Waar ook veel te vinden is over kamishibai is bij de bijzondere organisatie ABC – Art Basics for Children in Brussel. Zo vind je er bouwplaten hoe je zelf een kamishibai theatertje kunt maken, maar ook een kamishibai-cahier: “Deze publicatie bundelt heel wat ideeën om met de kamishibai te werken, in klasverband, of in de vrije tijd. Taalplezier & sensibilisering staan centraal: de kamishibai is een prachtig instrument om ook met kinderen met taalproblemen aan de slag te gaan. Dit cahier kan en wil daarbij inspireren.” Je kunt er een heel kamishibai pakket aanschaffen, inclusief theater en kamishibai vertelplaten. Zij geven ook kamishibai workshops.
In Nederland heeft Karin Wanrooij kamishibai op de kaart gezet. Zij heeft een boek geschreven: “Kamishibai. De Magie van het vertelkastje”; het boek is per email via de site van Kinderhart Kamishibai. Karin Wanrooij heeft Kinderhart Kamishibai in 2001 opgericht. Zij is Japanologe en bedrijfskundige en vertaalt onder meer (Japanse) kinderboeken in het Nederlands. Zij raakte meteen enthousiast over kamishibai, toen zij als tolk en vertaler van een team van Japanse schrijvers, vertellers en uitgevers voor het eerst met kamishibai kennismaakte .
Hoe ziet het er nu uit, zo’n verhaal? Ik laat hieronder een paar voorbeelden zien die je op YouTube kunt vinden:
Tara McGowan van The kamishibai classroom moedigt aan om naar buiten te treden met kamishibai, omdat het een interactief en zich ontwikkelend medium is, van communicatie in-het-moment tussen de verhalenverteller en het publiek. Ze noemt ook de verschuiving van openbaar & buiten en dichtbij naar de binnenhuis tv- en computerschermen en het worldwide web, zoals je dat kunt zien in het verhaal van Kamishibai man (dat Inge hieronder vertelt). McGowan zegt: cultuur is een werkwoord, waaraan we allemaal actief intergenerationeel bijdragen en vernieuwen. Laat kamishibai daar een rol bij spelen in onze gemeenschappen, ook om de hoek!
Op Facebook heeft Inge Umans de groep Aan de slag met kamishibai gemaakt, waar kamishibaivertellers met elkaar uit kunnen wisselen. Ook geeft zij workshops over kamishibai, bijvoorbeeld op woensdag 27 januari 2021 in Leuven, België: ‘Kamishibai inzetten in de klas‘. Hieronder zie je Inge Umans, die het verhaal ‘Kamishibaiman’ van Allan Say vertelt.
Alike in CCI Wonderland 